Cicero über Archimedes (Tusc. 5, 64 ff.)  (Text nach O. Gigon, Gespräche in Tusculum, München/Zürich 51984)

 

Im fünften Buch geht es um den Tyrannen Dionysios I. von Syrakus (430-367 v.Chr., Herrscher von Syrakus seit 405 v. Chr.). Darin findet sich auch die Erzählung vom Damoklesschwert (§§ 61 f.). Diesem glanzvollen Herrscher stellt Cicero den weltfremden Gelehrten und Theoretiker Archimedes gegenüber. Er beleuchtet dabei allerdings weder Archimedes’ mathematische Erkenntnisse noch seine technischen Neuerungen.

Cicero war als Quaestor im Jahre 75 v.Chr. in Syrakus. Nach Plutarch (Marc.17,12) hatte Archimedes sich testamentarisch ein Grab mit der Darstellung von Kugel und Zylinder gewünscht, da er offensichtlich auf seine Abhandlung „perì sphaíras kaì kylíndrou“, Über Kugel und Zylinder, besonders stolz war.)

 

(Zurück zur Startseite  Sizilien  Cicero  Geschichte)

 

Hinweis: Der Text ist nach dem Einrückverfahren geschrieben: Hauptsätze ganz links, Nebensätze erster Ordnung einmal eingerückt, zweiter Ordnung zweimal. Einleitende Konjunktionen/Relativpronomen sind weiß unterlegt.

zu den jeweiligen Kapiteln:    64     65      66       67

 

(64)

    Non ego iam cum huius vita,

        quā taetrius, miserius, detestabilius excogitare nihil possum,

        Platonis aut Archytae vitam comparabo,

        doctorum hominum et plane sapientium,

ex eadem urbe   humilem homunculum  a pulvere et radio  excitabo,

    qui  multis annis post  fuit, Archimedem.

Cuius ego quaestor ignoratum ab Syracusanis,

    cum esse omnino negarent,

saeptum undique et vestitum vepribus et dumetis   indagavi  sepulcrum.

Tenebam enim  quosdam senariolos,

    quos  in eius monumento  esse inscriptos  acceperam,

    qui declarabant   in summo sepulcro  sphaeram esse positam cum cylindro.

 

 Zum Seitenanfang  

(65)

    Ego autem cum omnia conlustrarem oculis

    (est enim ad portas Agragantinas magna frequentia sepulcrorum),

animum adverti columellam non multum e dumis eminentem,

    in quā inerat sphaerae figura et cylindri.

Atque ego statim Syracusanis (erant autem principes mecum) dixi me illud ipsum arbitrari esse,

    quod quaererem.

Inmissi cum falcibus multi purgarunt et aperuerunt locum.

 

 Zum Seitenanfang  

(66)

    Quo cum patefactus esset aditus,

ad adversam basim accessimus.

Apparebat epigramma   exesis posterioribus partibus versiculorum    dimidiatum fere,

ita nobilissima Graeciae civitas, quondam vero etiam doctissima, sui civis unius acutissimi monumentum ignorasset,

    nisi ab homine Arpinate didicisset.

 

Sed redeat,

    unde aberravit,

oratio.

Quis est omnium,

    qui modo cum Musis,

    id est cum humanitate et cum doctrina,

    habeat aliquod commercium,

        qui se non hunc mathematicum malit quam illum tyrannum?

    Si  vitae modum actionemque  quaerimus,

alterius mens  rationibus agitandis exquirendisque  alebatur  cum oblectatione sollertiae,

    qui est unus suavissimus pastus animorum,

alterius  in caede et iniuriis  cum et diurno et nocturno metu.

Age confer Democritum, Pythagoram, Anaxagoram;

quae regna, quas opes  studiis eorum et delectationibus anteponasa?

 

 Zum Seitenanfang  

(67)

Etenim,

    quae pars optumab est in homine,

in ea situm esse necesse est illud,

    quod quaeris optumumb.

Quid est autem in homine   sagaci ac bona mente  melius?

Eius bono fruendum est igitur,

    si beati esse volumus;

bonum autem mentis est virtus;

ergo hac beatam vitam contineri necesse est.

Hinc omnia,

    quae pulchra, honesta, praeclara sunt,

    ut supra dixi (sed dicendum  idem illud  paulo uberius  videntur),

plena gaudiorum sunt.

Ex perpetuis autem plenisque gaudiis,

    cum perspicuum sit vitam beatam existere,

sequitur,

    ut ea existat ex honestate.

 

Wesentliche Textdifferenzen bei A. E. Douglas, Tusculan Disputations II&V, Wiltshire 1990:   

a) antepones (Futur statt Konj.Präs.);    b)  optimum (abstraktes Neutrum statt optuma zu pars)

 

Zum Seitenanfang                   Zurück zur Startseite

Startseite        Mathematik        Physik       Interview mit Archimedes    Geschichte       insula Sicilia       M. Tullius Cicero       Text     Palimpsest   Photos